Herkes Orta Çağ’daki banyo ve tuvalet alışkanlıklarından ötürü parfümlerin Fransızlara has bir şey olduğunu düşünüyor. Bilinenin bilakis parfümler aslında birinci defa Fransa’da icat edilmedi.
İnsanları peşinden sürükleyen bu beğenilen kokulu karışımların ortaya çıkışı çok daha eskiye M.Ö. 4000’lere kadar dayanıyor. Tarihi yazılı kaynaklar, kil tabletler, hiyeroglifler sayesinde tarihteki birinci parfümlerin Antik Mısır, Antik Yunan, Romalılar, Sümerler ve Babiller üzere eski uygarlıklar tarafından kullanıldığını biliyoruz.
Şimdi parfüm sözünün kökeni, parfümün ortaya çıkışı, fonksiyonları ve günümüzdeki çağdaş versiyonlarına nasıl dönüştüğünü sizlere açıklayalım:
Parfümün ismi nereden geliyor?
Türkçeye Fransızcadan geçen parfüm sözcüğü, “şişelenmiş güzel koku, hoş kokulu” manalarına geliyor. Parfümün ismi Latince “fumum” “duman, buhar” ve “per” sözlerinden oluşan “Per fumum” “kokulu duman, dumanla yükselen” manalarına geliyor.
Parfümün en ilkel ve birinci versiyonu ağaç kabukları, hoş kokulu bitki ve çeşitli otların yakılmasıyla elde edilen tütsüye dayanıyor.
Dini merasimlerin vazgeçilmezi olan “tütsü”
Parfümün birinci versiyonu olan tütsülerin tarih boyunca kullanım alanları hayli değişiklik gösteriyor. Tütsüyü kullanan birinci insanlar bu yolun tütsülenen ortamı ve insanları temizlediğine inanıyorlardı.
Bu metot en çok dini merasimlerde kullanılıyordu. Çok ilahlı dinlere mensup antik periyotlarda yaşamış medeniyetler adadıkları kurbanları ilahlarına layık hale getirmek ismine tütsülerle temizliyorlardı. Antik Mısır toplumunda cenaze merasimlerinde de tütsüler yaygın bir biçimde kullanılıyordu. Bilhassa firavunların mezarlarının beğenilen kokması Mısırlılar için değerliydi. Eski devirlerde beşerler için güzel kokular kutsaldı ve tanrısallığı simgeliyordu.
Parfümler nasıl üretilip koruma ediliyor?
Tütsüler vakit içinde yerini kilden, ahşaptan yapılmış şişelerde taşınan sıvı ve katı parfümlere bıraktı. Parfümler çeşitli formüllerle elde ediliyordu. Çeşitli ot ve beğenilen kokulu bitkilerin preslenmesi ile bitki özütleri, damıtma sistemiyle de ağır esans ve kokulu yağlar elde ediliyordu. En bilindik parfüm elde etme yolu damıtma sistemiydi. Damıtma tekniği tarihte birinci kere M.Ö. 4000’li yıllarda Sümerler tarafından geliştirildi. Bu teknikte epeyce ustalaştılar.
Kimyager, şifacı ve parfüm imalcisi: Tapputi Belatekallim
Babiller devrinde de tütsü kullanımı yaygındı. Ancak teknik manada Babiller parfüm üretiminde daha istikrarlı ve verimli prosedürler geliştirdiler. Günümüzdeki parfümleri andıran versiyonları elde etmede epeyce başarılı oldular.
En eski ve birinci kimyager olduğu bilinen Babilli Tapputi Belatekallim isminde bir bayanın çağının çok ötesinde tekniklerle parfüm ürettiği bilgisi devrin yazılı kaynaklarından kil tabletlere işlenmişti. Tapputi M.Ö. 1200’lü yıllarda sarayın resmi parfüm yapımcısıydı. Periyodun hükümdarı için ürettiği ilaç niteliği taşıyan parfüm esanslarıyla ismini tarihe yazdırmış ve kil tabletlere kaydettiği kimi tanımlarıyla parfüm dalının gelişimine katkı sağlamıştı.
Parfümlerde Helenistik esintiler
Antik Yunan ve Roma devirlerinde parfüm kullanımı çok yaygındı. Antik Yunanlar bitki özleri ve yağları karıştırarak parfümü tütsü halinden likit formuna dönüştürdüler.
Romalılar kendilerinden evvelki Helen kültüründen etkilendiler. Helenlerin kullandığı yol, reçete ve hammaddeleri kullanıp farklı kültürlerden hammadde ticareti yaparak parfüm kesiminde gelişme kaydettiler. Daha sonra iktisadın berbata gitmesiyle parfüm ticareti, üretimi ve kullanımı sekteye uğrayarak azaldı.
Parfüm tekniklerinin Avrupa’da popülerleşmesi
Abbasiler periyodunun değerli bilim insanları olarak anılan El Cabir ve El Kindi’nin kimya alanında yazdığı birtakım eserler, Avrupalılar tarafından Latinceye çevrildi. Damıtma ve ekstraksiyon (ayrıştırma) üzere parfüm yapma tekniklerini anlatan bu eserler Avrupalılara parfüm üretmede ilham kaynağı oldu.
Parfümlerin atası: Macar Suyu
Macar Kraliçesi Elizabeth için ağır esansların seyreltilerek hazırlandığı birinci parfüm “Macar Suyu” 1370 yılında üretildi. Macar Suyu günümüzde üretilen çağdaş parfümlerin atası olarak isimlendiriliyor.
Parfümün yazgısı 16. yüzyılda yine yazıldı
İlerleyen dönemlerde İtalya parfümün merkezi oldu. 16. yüzyılda İtalyan soylu bir ailenin kızı Catherine de Medici, devrin Fransa hükümdarıyla bir evlilik gerçekleştirdi. Bunun üzerine sahip olduğu tüm bilgi birikim ve kendi parfüm imalcisi René le Florentin ile Fransa’ya yerleşen Catherine, Fransa’yı hem hammadde hem de parfüm üretimi ve ticaretinin anavatanı haline dönüştürdü.
Kolonyanın atası: Köln Suyu
1709 yılında J.M.Farina kendi imkanlarıyla turunçgiller ve çiçek esanslarıyla alkol bazlı bir parfüm üretti. “Kölnisch Wasser” ismiyle piyasaya çıkan bu eser “Köln Suyu” manasına geliyordu. Yeğeni Giovanni Farina sayesinde bu eser Avrupa’da süratle yayıldı ve popülerleşti. Fransızca “Eau de Cologne” ismi verilen Köln Suyu bugün kullandığımız alkol bazlı ve hafif çiçeksi, turunçgil esanslarından oluşan kolonyanın çağdaş manada atası oldu.
İkonik birinci çağdaş tasarım parfümler
Modern anlamda günümüze uygun tasarlanmış birinci parfüm 1921 yılında üretilen ünlü Fransız moda markası Chanel’e ilişkin ikonik No 5 parfümüdür. Onu izleyen periyotlarda farklı formül ve konsantrasyonlarda parfümler üretildi. Chanel No 5 parfüm dalına yeni bir soluk getirdi.
Netice olarak, dini merasimlerde, cenaze merasimlerinde, tapınaklarda, hijyen, paklık ve medikal alan için de kullanılan tütsüler, zamanla toplumda bir asalet sembolü haline gelmişti. Onu izleyen devirlerde kıymetli bir ticaret hacmine sahip olan parfüm kesimi asaletini koruyarak günümüzde çağdaş versiyonlarına, bir bakıma bireylerin imzası niteliğini taşıyan şekilleri hakkında fikir edinmemizi sağlayan moda aksesuarlarına dönüştü. Parfümler ve türevleri dünden bugüne yüksek iş hacmine sahip ticari bir dal olmaya devam ediyor.
Bugün sizlere parfümlerin ortaya çıkışı ve tarih boyunca yaşadığı evrimi aktardık. Buna benzeri içerikleri görmek isterseniz yorumlarda bize belirtmeyi ihmal etmeyin.
Kaynak: 1, 2, 3, 4, 5
